Η ομορφιά της ασχήμιας

Η έννοια της ασχήμιας και της ομορφιάς είναι δυο αλληλένδετες έννοιες και συνήθως θεωρούμε τη μια αντίθετη της άλλης. Πολλοί έχουν μιλήσει για την ομορφιά της ασχήμιας, όμως όλα εξαρτώνται πάντα από τον παρατηρητή.

Σε κάθε εποχή, οι φιλόσοφοι και οι καλλιτέχνες εξυμνούσαν την ομορφιά και χάρη στη δουλειά τους, είναι πιθανή η δημιουργία του ιστορικού αρχείου της καλαισθησίας.

Όμως, αυτό δεν είναι δυνατόν να συμβεί με την ασχήμια. Τις περισσότερες φορές, η ασχήμια προσδιορίζεται ως το αντίθετο της ομορφιάς, ωστόσο κανένας ποτέ δεν ασχολήθηκε σε βάθος με την έννοια αυτή.

Η ιστορία της ασχήμιας όπως είναι φυσικό δανείζεται κάποια στοιχεία από την ιστορία της ομορφιάς. Αρχικά, μπορούμε μόνο να υποθέσουμε ότι το γούστο των περισσότερων ατόμων ανταποκρίνεται κατά κάποιο τρόπο στο γούστο των καλλιτεχνών της κάθε εποχής.

Εάν ένας επισκέπτης από το διάστημα πήγαινε σε μια έκθεση σύγχρονης τέχνης και αντίκριζε τα πρόσωπα των γυναικών ζωγραφισμένα από τον Πικάσο και άλλους γνωστούς καλλιτέχνες, ίσως να πίστευε ότι οι άντρες της εποχής αναζητούν τις γυναίκες που συμβαδίζουν με το πρότυπο του Πικάσο.

Ίσως, όμως, ο επισκέπτης μας να άλλαζε άποψη εάν παρακολουθούσε μια επίδειξη μόδας στην τηλεόραση ή ένα διαγωνισμό ομορφιάς, στον οποίο θα γινόταν μάρτυρας της γυναικείας ομορφιάς της εποχής.

Δυστυχώς, όλα αυτά συμβαίνουν όταν μελετάμε το παρελθόν. Η έννοιες της ομορφιάς και της ασχήμιας δεν έχουν κάποια καθοριστική μορφή επειδή το μόνο που έχουμε κληρονομήσει είναι έργα τέχνης.

Δεν διαθέτουμε γραπτά κείμενα τα οποία θα μπορούσαν να προσδιορίσουν το σκοπό αυτών των έργων. Εξύμνηση της ομορφιάς; Πρόκληση φόβου; Ιλαρότητα;

Για κάποιο άτομο από τις δυτικές χώρες, μια αφρικανική μάσκα ίσως να φαίνεται τρομακτική, όμως για έναν ιθαγενή η ίδια μάσκα συμβολίζει την αγνότητα του θείου.

Αντίθετα, πιστοί από χώρες εκτός Ευρώπης ίσως νιώσουν απέχθεια για την εικόνα των βασανιστηρίων του Χριστού, ωστόσο η φαινομενική αυτή εικόνα ασχήμιας προκαλεί αισθήματα συμπάθειας και αγάπης στους Χριστιανούς όλου του κόσμου.

Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, ο James of Vitry, εξυμνώντας την ομορφιά όλων των θεϊκών έργων, παραδέχτηκε ότι «πιθανότατα οι Κύκλωπες, οι οποίοι έχουν μόνο ένα μάτι, τρομάζουν βλέποντας πλάσματα με δυο μάτια, όπως ακριβώς τρομάζουμε και εμείς όταν αντικρίζουμε αυτούς ή πλάσματα με τρία μάτια.»

Μετά από κάποια χρόνια, η ιδέα αυτή αναδύθηκε μέσα από το έργο του Βολταίρου, Φιλοσοφικό Λεξικό. «Ζητήστε από έναν βάτραχο να σας μιλήσει για την ομορφιά που αυτός αντικρίζει. Θα σας πει ότι αυτή αντικατοπτρίζεται στη σύντροφο του, μέσα στα δυο ολοστρόγγυλα, προεξέχοντα μάτια της, το μικρό της κεφάλι, τον επίπεδο λαιμό της.»

Η ομορφιά και η ασχήμια συχνά καθορίζονται από κοινωνικοπολιτικά κριτήρια. Όπως αναφέρει ο Karl Marx, τα χρήματα είναι δυνατόν να εξουδετερώσουν την ασχήμια.

«Καθώς τα χρήματα έχουν την ιδιότητα να εξαγοράζουν και να κατακτούν τα πάντα, γι' αυτό το λόγο και αποτελούν εξέχον χαρακτηριστικό. Η έκταση της ισχύς μου, λοιπόν, είναι ανάλογη των χρημάτων που κατέχω. Αυτό που είμαι και αυτά που μπορώ να κάνω δεν καθορίζονται από την προσωπικότητα μου. Είμαι άσχημος αλλά μπορώ να "αγοράσω" την πιο όμορφη γυναίκα. Γι' αυτό το λόγο δεν είμαι άσχημος, καθώς η ασχήμια μου καλύπτεται από τα χρήματα μου.»

Θα μπορούσε άραγε η ασχήμια να συνεχίσει να θεωρείται ως το αντίθετο της ομορφιάς; Θα μπορούσε η ιστορία της ασχήμιας να αντιμετωπιστεί με ανάλογο τρόπο όπως η ιστορία της ομορφιάς;